Uit de automatische piloot komen betekent dat je uit het denken komt. Oftewel: uit je hoofd en ín het ‘hier en nu’. Maar wat is het hier en nu eigenlijk? En hoe kom je daar?
Hier en nu
In ons hoofd is er een verleden en een toekomst. De toekomst bestaat alleen omdat we een levendige fantasie hebben waarmee we ons situaties kunnen voorstellen die nog niet hebben plaatsgevonden. Het verleden is er omdat we herinneringen hebben aan dingen die zijn gebeurd. Vrijwel alles wat je hebt meegemaakt wordt in ons brein opgeslagen als beelden of filmpjes. Al die filmpjes bij elkaar vormen ‘je verleden’ of ‘je verhaal’.
Heb je je ooit afgevraagd waar je precies bent als je aan het denken bent? Je zit op dat moment in een soort film die je niet bekijkt via je ogen, maar die je wel heel levendig ervaart. Je zou kunnen zeggen dat je in je hoofd zit, maar als je denkt aan iets vervelends, of iets moois, dan voel je dit ook in je lichaam. Alsof je daar écht bent.
Als we aan het denken zijn, dan bevinden we ons óf in het fantaseren over de toekomst, óf in een opgeslagen filmpje van het verleden. En dus niet in het ‘nu’.
Het hier en nu is de plek waar je leven zich daadwerkelijk afspeelt. Het ‘hier’ is de plek waar jij, jouw lichaam zich op dat moment bevindt. Het ‘nu’ is dit moment. Niet straks of net, maar nú.
Het hier en nu is zo vanzelfsprekend dat het niet bijzonder lijkt. Maar als je je meer bewust wordt van hoeveel je in de toekomst of in het verleden bent, dan wordt het hier en nu vanzelf een bijzondere ervaring. Het is namelijk het enige moment dat écht is. Als straks of morgen of volgende week zich aandient, dan is het weer nu. Het is áltijd nu.
Hoe klinkt dit voor jou? Is het te bevatten of klinkt het ‘hier en nu’ nog een beetje vaag? Als het antwoord ‘ja’ is, dan snap ik dat helemaal. Je kunt het hier en nu niet begrijpen vanuit het intellect. Dit is iets wat je alleen kunt begrijpen door het te ervaren.
Soms is het makkelijk om in het nu te zijn. Bijvoorbeeld als je aan het sporten bent, of een spannende film of serie kijkt, wanneer je een gezellige avond hebt, tijdens seks, als je iets lekkers eet, met een hobby bezig bent of tijdens een wandeling.
Maar bij veel dagelijkse activiteiten dwalen onze gedachten af naar dingen die nog moeten gebeuren, zorgen over de toekomst, vervelende gebeurtenissen uit het verleden, dingen die je mist in je leven of in gedachten worstelen met situaties die op dit moment spelen.
Mijn gedachten dwalen het meest af als ik aan het schoonmaken ben. Dat is niet mijn favoriete bezigheid.. Mijn gedachten gaan dan alle kanten op en dat heb ik steeds door. Ik merk het op wanneer ik in mijn hoofd zit. En elke keer dat ik dit opmerk ben ik weer hier.
Bij de bewegingen die ik met mijn handen en armen maak, de warmte en geur van het zeepsop, de oppervlakte of spullen die ik schoonmaak en de ruimte waarin ik me bevind. Deze overgang van denken naar ervaren voelt altijd alsof ik op stand-by stond en nu weer aan sta. Alsof ik er weer ben. Alsof ik weer thuis ben. Terug in het hier en nu.
De voordelen van het ‘hier en nu’
In de blog over de automatische piloot en in de blog over ‘het nut van piekeren’ geef ik voorbeelden van de nadelen van het denken en in je hoofd leven. Nu neem ik je graag mee naar de voordelen van het hier en nu. Wat zou het je allemaal kunnen opleveren als je meer in het nu leeft?
- Meer rust en ontspanning.
- Je kunt je beter concentreren op de dingen die je doet.
- Meer focus en dus ook meer productiviteit.
- Je gaat meer genieten van de dingen die je doet.
- Je leert jezelf beter kennen en je ziet meer dingen om je heen die er altijd al waren maar die je nooit zijn opgevallen.
- Je gaat kleine dingen meer waarderen, je wordt meer dankbaar.
- Je wordt je meer bewust van dingen die belangrijk zijn in plaats van bezig te zijn met dingen (waar je je druk over maakt) die onbelangrijk of nu op dit moment niet relevant zijn.
- Je voelt meer verbinding met jezelf, je omgeving en met anderen.
- Je leeft meer. Je leeft in de échte wereld, minder in je denkwereld.
Denken is een enorm waardevol instrument, maar teveel en negatief denken maakt het leven een stuk zwaarder dan het hoeft te zijn. En daar kom je pas achter als je leert opmerken hoeveel je in gedachten zit. De kunst is dus om je denkvermogen te kunnen gebruiken op een manier die je leven makkelijker en mooier maakt in plaats van dat je ‘wordt geleefd’ door je gedachten.
Het ‘hier en nu’ trainen
Het is niet makkelijk om lang in het nu te blijven. Onze automatische piloot is sterk ontwikkeld omdat we nooit hebben geleerd om daar uit te komen. Dit is dus iets wat training nodig heeft. Heel veel training. Je kunt het vergelijken met cardio of krachttraining. Ik noem het ook wel: ‘mentale fitness’, of je ‘aandachtspier’ trainen.
Er zijn twee manieren waarop je dit kunt doen: door meditatie (bijvoorbeeld yoga, vipassana of mindfulness) of door middel van functioneel oefenen.
Meditatie
Er zijn veel vormen van meditatie. De vorm die ik bedoel houdt in dat je gaat leren verstillen en je aandacht op één punt (bijvoorbeeld bij je ademhaling) laat rusten. Je zult merken dat er dan van alles gebeurt. Je gedachten gaan alle kanten op, misschien voel je ongemak in je lichaam, wordt het saai of moeilijk of wordt je afgeleid door tinnitus.
Tijdens het mediteren leer je om die onrustige binnenwereld te kalmeren. Ik vergelijk het weleens met varen door een onrustige of stormachtige zee. Hoe beter je leert varen, des te makkelijker kom je bij je bestemming: het hier en nu.
Om in het nu te komen is het van belang dat je leert om op een helpende manier om te gaan met ongemak (de onrustige zee). Om dit te bereiken train je een aantal kwaliteiten. Bijvoorbeeld aandacht, vriendelijkheid, niet-oordelen, geduld, openstellen en accepteren. Het gevolg is dat je meer in het nu kunt zijn.
Mediteren is dus een gevolg, niet een doel. En meditaties hoeven niet lang te duren. Het kan zelfs effectiever zijn om meerdere korte meditaties van bijvoorbeeld 3 minuten verspreid over de dag te doen.
Functioneel oefenen
Je kunt het ‘hier en nu’ ook trainen tijdens je dagelijkse activiteiten. Je kunt korte onderbrekingen maken tussen of tijdens activiteiten . Je neemt dan de tijd en ruimte om op te merken hoe je je voelt en welke gedachten er voorbij komen. Je kunt de activiteiten die je dagelijks of routinematig doet ook met volledige aandacht doen.
Bijvoorbeeld wandelen, autorijden, groente snijden, afwassen, douchen, tanden poetsen, eten, iets lekkers drinken of gewoon stil zitten en je omgeving (mensen, auto’s, wolken, vogels) observeren. Deze manier van trainen is praktischer omdat je dit letterlijk bij elke activiteit kunt oefenen.
Je komt met meditatie wel dieper in jezelf en je traint de kwaliteiten die je nodig hebt om met ongemak om te gaan ook effectiever. De beste manier om het hier en nu te trainen is dus een combinatie van mediteren en functioneel oefenen.
Tot slot
Ik hoop dat na het lezen van deze blog duidelijker is geworden wat het hier en nu is en hoe je daar komt. Misschien klinkt dit thema nog een beetje vaag en dat is heel begrijpelijk. Zoals ik eerder al aangaf kun je het hier en nu alleen begrijpen door het te ervaren. Als professioneel mindfulness trainer en ACT-therapeut help ik mensen met en ook zonder tinnitus om meer in het nu te zijn. Wil je dit graag leren of heb je vragen? Neem dan gerust contact met me op.
Hartgroet,
Rizwaan
2 reacties