Controle is een van de thema’s waar ik regelmatig mee werk tijdens de Tinnitus de Baas trajecten. Met controle bedoel ik niet de macht over het stuur in de auto of over de afstandsbediening van de tv. In deze blog gaat het meer over de controle die je probeert uit te oefenen over jezelf, anderen en over situaties in je dagelijks leven en werk.
Wanneer je controle ervaart, dan betekent het dat je dat je regie of macht over iets hebt. Je hebt ‘de touwtjes in handen’. Is dat eigenlijk wel zo? Kun je ergens 100% regie over hebben of is het ervaren van controle meer een gedachte of een gevoel?
Het antwoord op die vraag vind je in deze blog. Daarnaast leg ik uit hoe controle werkt, wat de positieve en negatieve effecten van controle zijn en hoe je die negatieve invloed kunt verminderen.
Veel leesplezier!
Helpende vormen van controle
Controle uitoefenen kan helpend en nuttig zijn. Het kan ervoor zorgen dat je houvast, zekerheid, duidelijkheid, structuur, comfort of rust ervaart door dingen op een bepaalde manier te doen.
Enkele voorbeelden van helpende vormen van controle en de positieve invloed daarvan:
- Reminders gebruiken in de vorm van wekkers, post it’s of notities zodat je belangrijke dingen niet vergeet.
- Je voorbereiden op een sollicitatiegesprek of presentatie zodat je goed kunt presteren of om te voorkomen dat je niet te laat bij een afspraak komt.
- Een dag- of weekplanning maken zodat je orde, duidelijkheid en structuur ervaart.
- Rust in je hoofd ervaren door je huis opgeruimd en schoon te houden.
- Checken/monitoren of iets gedaan is waar jij op wacht zodat je er zeker van bent dat het gaat zoals jij dat wil of verwacht. Bijvoorbeeld in een werksituatie.
- Zorgen dat je kinderen of anderen zich gedragen zoals jij dat wil, zodat je geen bezorgdheid of spanning ervaart.
De onderste twee voorbeelden kunnen ook omslaan naar niet-helpend als het op een ongezonde manier wordt gedaan.
Controle is niet goed of fout, het is een coping strategie (manier van omgaan met) die we allemaal wel ergens op toepassen. Het wordt pas een ‘probleem’ als je je eigen leven, of dat van anderen moeilijker maakt door je eigen controlegedrag. Oftewel: door niet-helpende vormen van controle.
Niet-helpende vormen van controle
Er zijn ook niet-helpende vormen van controle. Deze vormen van controle verlopen vaak onbewust en zijn erop gericht om fysiek of mentaal ongemak te verminderen of vermijden. Bijvoorbeeld wanneer je je onzeker voelt in een bepaalde situatie. Door je zelfverzekerder voor te doen dan je je daadwerkelijk voelt, compenseer je het ongemak van de onzekerheid.
Dit kan soms helpend zijn maar als je zo door je hele leven gaat, dan verlies je de verbinding met jezelf en daardoor ook met anderen. Je onzekerheid blijft je belemmeren en weerhoudt je ervan om voluit te kunnen leven.
In dit soort situaties kan het helpend (maar ook moeilijk) zijn om je kwetsbaarheid te tonen of om oké te leren zijn met je onzekerheid en met jezelf.
Nog een aantal voorbeelden van niet-helpende vormen van controle:
- Situaties die belangrijk voor je zijn vermijden of afleiding zoeken omdat je in die situaties meer last van tinnitus ervaart. Of omdat je tijdens zo’n situatie meer last van spanning, onzekerheid, angst of andere vormen van ongemak ervaart.
- Bepaalde handelingen of activiteiten doen omdat het moet van jezelf. Hiermee controleer je het ongemak dat ontstaat wanneer je die handeling of activiteit niet zou doen.
- Piekeren (bijvoorbeeld een spannende situatie in de toekomst tot in de puntjes repeteren).
- Anderen proberen te veranderen zodat ze zich gedragen zoals jij dat wil
- Obsessieve of dwangmatige handelingen.
- Je gedachten of gevoelens onderdrukken of negeren.
- Verslaving, emotie-eten.
Het is van belang om je te realiseren dat deze niet-helpende controle strategieën wel helpen, maar alleen op de korte termijn. Op de lange termijn houd je het ‘probleem’ in stand of wordt het juist vergroot. In deze situaties is er in werkelijkheid dus geen controle.
Sterker nog: jij wordt gecontroleerd door je eigen gedachten en gedragspatronen.
Waarom is de behoefte aan controle zo sterk?
Ergens is het gek dat we ons beter proberen te voelen door controle uit te oefenen, maar dat het probleem juist groter wordt. Waarom doen we dit dan?!
Mensen hebben een sterke behoefte aan zekerheid en houvast. We willen geen ongemak ervaren of voor vervelende verrassingen komen te staan en we willen graag de toekomst kunnen voorspellen. Dit vergroot onze overlevingskansen. Het is dus een beschermingsmechnisme van je brein.
Als er morgen een moeilijke situatie gaat plaatsvinden dan levert dit stress op en die stress willen we liever niet. Je brein interpreteert deze situatie als onveilig en gaat automatisch vluchtroutes bedenken.
De drang naar controle ontstaat dus vaak vanuit de behoefte om ongemak uit de weg te gaan. Dit is het ongemak dat je ervaart wanneer je die controle loslaat. Misschien ervaar je dan meer tinnitus, angst, pijn, verdriet, negatieve gedachten, emoties of lichamelijk ongemak.
En dat willen we niet. We willen ons prettig voelen, niet onprettig.
In werkelijkheid heb je nooit 100% controle over de buitenwereld. Ook al denk je de touwtjes in handen te hebben, toch kunnen dingen altijd anders lopen dan je wil of verwacht.
Vaak vallen situaties (die vooraf spannend waren) achteraf gezien heel erg mee of kan een situatie die je onder controle leek te hebben toch uit de hand lopen.
Controle kan je leven in sommige opzichten beperken of lastiger maken. Het kan veel energie kosten en het kan ervoor zorgen dat je niet helpende keuzes maakt.
Hoe sterker de behoefte aan controle is, des te moeilijker is het om voluit te kunnen leven. Controle leren loslaten is dan ook de weg naar vrijheid van innerlijke strijd.
Loslaten
Je kunt de situaties en mensen om je heen misschien niet 100% controleren, maar je kunt wél controle krijgen over je interne wereld. Hiermee bedoel ik je reactie op het ongemak, oftewel: het verzetten tegen of vermijden van het ongemak.
Bijvoorbeeld je reactie op tinnitus of angst. Die reactie kan voortkomen uit diepgewortelde gedachten en gevoelens die opkomen als je wordt blootgesteld aan bepaalde situaties.
Als je je bewust wordt van deze reactie, dan heb je een keuze. Je kunt dan kiezen of je alsnog de situatie gaat vermijden, of dat je de confrontatie aangaat met het ongemak dat je ervaart.
Anders verwoord: je kunt leren de controle leren los te laten. Dat klinkt makkelijk, maar dat is het niet. Loslaten is dan ook niet iets wat je ‘doet’. Loslaten is het gevolg van het creëren van de juiste voorwaarden.
Ik vergelijk loslaten weleens met het springen van een hoge duikplank.
De korte samenvatting van dit metafoor: Om te kunnen springen is het nodig om de controle over je angst (voor wat er zou kunnen gebeuren) los te laten. Dat is natuurlijk makkelijk gezegd, maar hier is soms begeleiding bij nodig. Er zijn technieken die helpen om het loslaten makkelijker te maken.
Een van die technieken is het verkleinen van de sprong. Als de duikplank te hoog is, begin dan met een lage duikplank. Je maakt het makkelijker voor jezelf als je begint met iets kleins wat je het makkelijkst kunt loslaten. En zo werk je in kleine stappen naar de moeilijkere situaties toe.
Het resultaat: vrijheid om te kunnen leven zoals jij dat wil, zonder angst en onzekerheid.
Begeleiding bij controle leren loslaten
Herken jij de invloed van niet-helpende controle strategieën bij jezelf en zou je hier graag iets aan willen veranderen?
Wellicht kan ik je hierbij helpen. Ik werk veel met dit thema en heb al vele mensen mogen helpen om met behulp van ACT hun leven makkelijker, mooier en betekenisvoller te maken. Lees hier meer over ACT.
Mindfulness is een belangrijk onderdeel van ACT. Met mindfulness doorbreek je de automatische patronen waarin je emoties, gedachten of fysiek ongemak het overnemen.
Mindfulness helpt je om de negatieve invloed van je gedachten en gevoelens te verminderen. Daarnaast helpt mindfulness om meer in het ‘hier en nu’ te zijn en om minder oordelend en vriendelijker naar jezelf te zijn.
Heb je vragen of wil je graag bespreken wat er voor jou mogelijk is? Een kennismakingsgesprek is gratis. Je mag contact met me opnemen via het contactformulier, telefonisch, whatsapp of via instagram.
Hartgroet,
Rizwaan
